خواستگاری
نویسنده: اکرم حسین زاده-محمد احسان تقی زاده
شناخت همسر

1-3ضرورت شناخت وراهکارهای آن

شناخت یکدیگرقبل از ازدواج قدرت تصمیم گیری دختر وپسر برای جواب مثبت یا منفی را بالا می برد.هرچقدرشناخت بیشتر و اصولی ترباشد ،توانایی فکر کردن ،بیشترو بهترخواهد شد و کاری که براساس آگاهی ومعرفت شروع یاپایان پذیرد،پشیمانی کمتر ومسؤولیت پذیری و پیشرفت والاتری را فراروی فرد قرار می دهد.دراین راستا ،شایسته است توکل به خدای دانا ،عرض نیایش و دعا نزد اووبا قصد وانگیزه ی الهی دراین امر ،مصمم وامیدوار اقدام نمود.حضرت رسول (ص)می فرمایند :«آنکه برای خدا ازدواج می کند و برای فراهم کردن وسیله ی ازدواج دیگران برای رضای خدا قدم برمی دارد ،استحقاق قرار گرفتن در ولایت خدا راپیدا می کند .»(1)
نکته ی مهم دیگر،اجتناب از تعجیل درتصمیم گیری است.عجله کاری است شیطانی .انتخاب همسر باید با دقت ،وقت گذاری ،مشورت و شناخت لازم از فرد و خانواده اش صورت گیرد تا از خسارت روحی ومادی طرفین جلوگیری به عمل آید.البته گفته می شود:درکارخیر باید شتاب داشت ،به این معنی نباید اصل ازدواج را به تأخیرانداخت ،اما درباره ی مراحل تصمیم گیری و انتخاب ،نهایت دقت باید به کار گرفته شود .حضرت امام صادق (ع)دراین زمینه می فرمایند:«همانا همسر (چه زن ومرد)گردن بند است ،دقت کن چه گردن بندی را برای زندگی وحیات خود انتخاب می کنی (2).»
راه کارهای زیر درجهت شناخت بیشتر یکدیگر پیشنهاد می شود:
3-1-1 دیدن همدیگر وگفتگوی متقابل درخصوص مسایل فردی وخانوادگی به طورصادقانه
لازم است خانواده ها قبل ازازدواج دختر و پسر ،زمینه ی دیدار آن دو را با هم فراهم نمایند.دراین زمان خواندن عقد وایجاد محرمیت لازم نیست .این واقعیتی است آن را اسلام اجازه می دهد،این دیدار برای هر دو ضروری است تابا دیدن یکدیگرکمالات و عیوب ظاهری را بفهمند و سپس تصمیم گیری نمایند.به علاوه ،راه اشکال تراشی برای بعد از ازدواج را ببندند.البته در این دیدارباید قصد و نیت،پسند و عدم پسند برای ازدواج باشد تا فضای برنامه از معصیت حق،پاک بماند.(3)
رسول اکرم (ص)به مغیرةبن شعبه که با زنی ازدواج کرده بود ،فرمود:اگر قبلاً او را می دیدی ،امید توافق و سازش در بین شما بیشتر بود .(4)
به حضرت صادق (ع)عرض شد:برای مرد جایزاست پیش از ازدواج در وجود زن دقت کند و پشت سر و صورتش را ببیند ؟فرمود:آری ،مانعی ندارد.(5)
گفت و گوی مستقیم باید درفضایی سالم آرام و بدون فشار و ترس ازطرف دیگران صورت پذیرد.آمادگی قبلی و فرصت کافی ،ازشرایط مهم برای نتیجه بخشی
وگفتگو است.مسلماً ازسخنان و صحبت ها می توان مقداری زیادی به مکنونات درونی،خواسته ،صفات و احوال شخص پی برد.
امیر مؤمنان(ع)می فرماید:«ما أضمرَ أحدٌ شیئاً الّا ظَهَرَفی فَلتاتِ لسانهِ و صفحاتِ وجهِهِ»(6)انسان هرچه در دل و درونش پنهان کند،ازلغزش های زبان و حالت های چهره اش آشکار می شود.
سؤالاتی که می تواند در این گفتگو مطرح باشد ،باید بر محور 1)بیان خط مشی کلی زندگی و اهداف آینده 2)بیان صادقانه صفات و اخلاقیات
3)طرح نظرات تربیتی و ارتباطی 4)بیان عیب ها و نواقص 5)بیان انتظارات و خواسته ها باشد که نمونه های پیشنهادی دراین محورها به فصل بعد موکول شده است.
نکته ی ضروری و قابل توجه والدین و پسران و دختران این است که دیدن کامل ،به عنوان مرحله ی نهایی تصمیم و گزینش و بعد از تحقیق و مشورت صورت پذیرد تا مبادا از لحاظ روحی ،روانی و آبرویی به دختر و پسر آسیبی برسد.
مردی به امام ششم (ع)گفت:جایز است مرد موی سر و زیبایی های زنی را که می خواهد بگیرد،ببیند ؟حضرت فرمودند:اگربه قصد لذت نباشد ،اشکال ندارد.(7)درخبردیگری آمده که از حضرت سؤال شد :آیا جایز است زن بایستد تا مرد او را نظر کند؟فرمود :آری،بلکه پوشیدن لباس نازک هم در آن وقت مانعی ندارد.(8)
حقیقت فرزند زمان است.تأمل درامر ازدواج باعث روشن شدن حقایق بیشتر خواهد شد و از پشیمانی جلوگیری می کند.
3-1-2آگاهی ازخصوصیات همسران در توصیه های دینی
طبق روایات از حضرت رسول (ص)و اهل بیت طاهرین (ع)زیبایی مو(9)،بچه دار شدن ،مهربانی ،پاکدامنی ،عزیز بودن نزد فامیل و محترم بودن،تواضع،همسردوست بودن،با وقار بودن برای غیر،حرف شنوی ،در خلوت دراختیارهمسر بودن(10)،آسان گیری،نرم خویی(11)،دینداری(12)،دوشیزه بودن(13)،نیک رفتار و خوش اخلاقی(14)،خرسند بودن،حافظ آبرو در غیاب بودن(15)،زیبا و کم مهریه ترین بودن(16)،هرزه و بی بند و باروغیرمقید به مسائل دینی و اخلاقی نبودن(17)،داشتن روحیه ی سپاس گزاری و رضایت ،مقتصد و کم هزینه بودن(18)از خصوصیات همسر مناسب است.
حضرت امیر(ع)فرمودند:بهترین ویژگی های زنان در فضای زناشویی و شوهر داری بدترین صفات مرد است :کبر،ترس،بخل.اگر زن متکبر باشد،تسلیم غیرشوهر نمی شود.اگربخیل باشد،مال خود و شوهر را حفظ می کند .و اگر ترسو باشد،
ازپیش آمدی بیم ناک می شود و درصدد حفظ خود برمی آید و درنتیجه به دام دیگران نمی افتد.(19)
3-1-3تحقیق
1-محل کاربه صورت غیرمستقیم،با فرستادن پیکی عاقل،خیرخواه،امین و با تجربه
2-تحقیق مفصل ازمحل تحصیل،دانشگاه یا هرمؤسسه ی آموزشی دیگر
3-تحقیق ازخویشاوندان و دوستان نزدیک
4-تحقیق از همسایگان قبلی و فعلی
3-1-4انطباق گفتار وکردار فرد
مقایسه ی آنچه بیان کرده و آنچه توسط دیگران درمورد او گفته شده است ،روشی مهم وقابل تأمل است
3-1-5 مشاهده رفتارهای فرد دراجتماع به طرزی زیرکانه و آگاهانه
3-1-6 تحقیق درنوع شخصیت دوستان فرد
با توجه به تأثیرپذیری جوان از دوستان و سنخیت روحی افراد در استمرار دوستی ،این روش خوب و مفید محسوب می شود.
3-1-7 مشورت با والدین،بزرگان فهیم،مدرک،مجرب،مهذب و فاضل فامیل
3-1-8 مشورت با اهل فن وتخصص(اساتید دانشگاه و کارشناسان علوم رفتاری)
این روش یکی از بهترین و ضروری ترین روش هاست.
3-1-9 مراجعت به ضمیرباطن و قلب خویشتن(احساس خواستن و کشش عمیق روحی ،عاشقانه و آگاهانه)
3-1-10 آگاهی از خصوصیات و ویژگیهای طبیعی و روانی زن و مرد
دختران و پسران لازم است ازخصوصیات روانی و شخصیتی جنس مخالف ،یا روان شناسی زن و مرد،آگاه باشند تا درتطبیق آنچه هست با آنچه می پندارند باید باشد،دچارخطا نگردند و انتظارات خویش را با واقعیات منطبق سازند.

جایگاه استخاره درراهیابی به تصمیم نهایی

آنچه در عقل و شرع به آن بها داده شده تا مبنای تصمیم گیری درامر ازدواج یا هرامرمهم دیگری قرار گیرد،بررسی و تفحص درمورد مسأله و مشورت با افراد مطلع و مطمئن است.
دخالت دادن استخاره در قضیه ی بسیارحساس ازدواج،به عنوان یگانه عنصر تعیین کننده ،مساوی با تعطیل کردن عقل و اندیشه و پشت پا زدن به همه ی توصیه ها و معیارها و بی توجهی به اصل مشورت،همچنین نشانه ی نداشتن قدرت اختیارو انتخاب و واگذار کردن مسأله به سرنوشت ناخواسته است .چه بسیارخانواده هایی که با استخاره ی «خوب»به ازدواج درآمدند اما با طلاق از هم پاشیده اند(20).امام خمینی (ره)دراین باره می فرمایند :«استخاره از اصول اعتقادیه نیست که عمل به آن لازم باشد و الزام آور نیست (21).»

3-2خواستگاری

درجامعه ما رسم براین است که خانواده پسربه خواستگاری دختر می روند.خواستگاری پسر از دختر امری عرفی است که از فطرت مرد و زن نشأت می گیرد ،زیرا مرد خواهان است و زن خوانده ،مرد طالب است و زن مطلوب ،مرد قاصد است وزن مقصود ،فطرت مرد طلب ونیازاست و فطرت زن جلوه وناز.خواستگاری مرد از زن به خاطر بالا بودن ارزش ،حیثیت لطافت ،ظرافت و قشنگی اوست .
گوهر را در موزه نگهداری می کنند و خواستاران جهت دیدن از آن موجود ارزشمند،به سراغش می روند .خلاف فطرت و احترام شخصیت زن است که به دنبال مرد برود.برای مرد قابل تحمل است که از زنی خواستگاری کند و اوناز کند ،بهانه آورد ،شرط بگذارد و نهایتاً جواب منفی بدهد.اما برای زن که می خواهد الهه ی عشق و معشوق ومورد پرستش باشد و از قلب مرد سرد درآورد تا با سراسروجود او حکومت کند،قابل تحمل نیست که مردی را به همسری خود دعوت کند و احیاناً جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری برود.
تجربه های مشاوره این واقعیت را نشان می دهد که 99% دخترانی که اقدام به خواستگاری ازپسران نموده اند،با نارضایتی،شکست،اختلاف و مشکلات عاطفی و روانی و رفتاری با شوهر و خانواده شوهرروبه رو هستند.مطالب ذکر شده واقعیت های اجتماع بشری است.
به عقیده ی ویلیام جیمز،فلیسوف و روان شناس معروف آمریکایی :«حیا و خودداری ظریفانه ی زن،غریزه نیست»بلکه دختران خود در طول تاریخ دریافتند عزت و احترامشان به این است که به دنبال مرد نروند،خود را مبتذل نکنند و ازدسترسی مرد خود را دورنگهدارند، زنان این درسها را در طول تاریخ دریافتند و به دختران خود یاد دادند،حتی این مسأله اختصاص به جنس بشر ندارد، همواره این
مأموریت به جنس نرداده شده است که خود را دلباخته و نیازمند به جنس ماده نشان بدهد.
مأموریتی که به جنس ماده داده شده، این است که با پرداختن به زیبایی و لطف و باخودداری و استغناء ظریفانه ،دل مرد خشن را هرچه بیشترشکار کند و او را از مجرای حساس قلب خودش و به اراده و اختیار خودش در خدمت خود بگمارد.
آیا واقعاً از این شعرشاعرشیرین سخن ماحافظ ،اهانت به جنس زن می فهمید که می گوید:
شیرازمعدن لب لعل است و کان حسن
من جوهری مفلس،ازیرا مشوشم

شهریست پرکرشمه و خوبان ز شش جهت
چیزیم نیست ورنه «خریدار »هرششم

حافظ افسوس می خورد که چیزی ندارد نثارخوبان کند و التفات آنها را به خود جلب کند.آیا این اهانت به مقام زن است یا مظهرعالی ترین احترام به مقام زن؟در دل زنده و احساس مرد با همه ی مردی و مردانگی در پیش گاه زیبایی و جمال زن خضوع و خشوع می کند و خود را نیازمند به عشق او و او را بی نیازاز خود معرفی می کند.منتهای هنراین زن این بوده است که توانسته مرد را در هرمقامی و هروضعی بوده است به آستان خود بکشاند.امروز نهضت فمینیسم و متعصبین به جنس زن،این موجود ظریف و رؤیایی را که بهشت می تواند زیرپای او باشد ،ازعرش به فرش پایین آورده و شخصیت الهی و انسانی او را لکه دارکرده به لجن زار اندیشه های شیطانی
ودوزخی خویش کشانده و او را به دره وحشتناک خود پرستی و فطرت ستیزی و عفت کشی ،سوق داده اند.(22)
آری !خواستگاری مرد از زن ،یک تدبیرظریفانه و عاقلانه و روشی فطرت پسند و نتیجه بخش است که حاصل تجربه،دستورالهی و عقل جمعی تمامی نیاکان مابوده است.
بعد از ازدواج ،آدم به حوا گفت:به طرف من بیا و حوا گفت:تو به سوی من رو کن.خداوند امرکرد:آدم برخیز و به طرف حوا برو و این همان راز خواستگاری مرد از زن است(23).به قول حافظ افق گشا و رازدان که می گوید:

کی شعر ترانگیزد خاطر که حزین باشد
یک نکته ازاین معنی گفتیم و همین باشد

از لعل تو گریابم انگشتری زنهار
صد ملک سلیمانم درزیرنگین باشد

غمناک نباید بود از لعن حسود ای دل
شاید که چو وابینی خیرتو درین باشد

هرکو نکند فهمی زین کلک خیال انگیز
نقشش بحرام ار خود صورتگر چین باشد

جام می و خون دل هریک به کسی داند
در دایره ی قسمت اوضاع چنین باشد

درکارگلاب و گل حکم ازلی این بود
کاین شاهد بازاری وان پرده نشین باشد

آن نیست که حافظ را رندی بشد ازخاطر
کاین سابقه پیشین تاروز پسین باشد

در مراسم خواستگاری سعی خانواده ها و بالاخص دختر و پسر بایستی دوری از مکر و نیرنگ باشد.
روان شناسان معتقدند کلید طلایی موفقیت ،برقراری ارتباطات درست است و جوهره ی این ارتباطات ،صداقت و راستی است و به قول حضرت علی (ع)نجات درراستگویی و صداقت است.(24)
صداقت،علامت تربیت صحیح خانوادگی،تهذیب نفس و عقل و درایت است.رسول خدا (ص)می فرماید:ازما نیست کسی که با مسلمانی مکرکند.(25)
حضرت امیر(ع)می فرماید :مکربه کسی که تو را امین خود قرار داده، کفر است .(26)ونیزفرمود :کسی که خدعه و حیله کند و نسبت به مردم مکر بورزد ،زیان و ضررمکرش ،خود او را خواهد گرفت.علاوه برضرر و زیانی که دراین جهان نصیبش می شود،درآخرت نیزگرفتار عذاب می شود.
گفتگوی صادقانه درخصوص سن،شغل،عقد قبلی،دارایی،اخلاق،رفتار،روحیه،طریقه معاشرت،تحصیلات ،عیب ها و نقص هاپاسخ به سؤالات ،دوری از غلو و ریا و خود بزرگ کردن و غیره ،راه را بر هرگونه بن بست درآینده می بندد و از پیش آمدن خسارت ،تلخی و تفرقه و به هم خوردن رابطه ی خانواده ها جلوگیری می کند.
خدعه و تزویر و تدلیس و عیب پوشی ،خلاف اخلاق ،حرام شرعی و معصیت بزرگ است و دود این آتش در درجه ی اول به چشم زن و شوهر و در مرحله ی دوم به چشم دو خانواده می رود.راستی و صداقت،هردو خانواده را معنویت می دهد و موجب فلاح و رستگاری است.
نقش بازی کردن ،تدلیس و مکرگاهی مجوز به هم خوردن عقد،ساقط شدن مهر و فسخ نکاح بدون طلاق است،و این گشایشی است که اسلام به یکی از دو طرف که درمعرض حقه و نیرنگ قرار گرفته است،داده است.
برای تحقق این امرشجاعت لازم است؛دختران و پسران بدون نگرانی از اظهار نظرهای متفاوت دیگران،باید جسارت بیان حقایق را داشته باشند.
بعد ازخواستگاری ،خانواده ی دختربایستی فرصت تحقیق ،تفکر و مشورت و تصمیم گیری داشته باشند و جواب سریع دادن،نه تنها لازم بلکه منطقی نیست.


3-3سؤالات مشترک زمان خواستگاری دختر و پسر از یکدیگر

3-3-1سؤالات مذهبی
1-مسایل مذهبی چقدر برای شما مهم است؟
2-آیا مایلید همسرشما تمایلات مذهبی داشته باشد؟
3-اعتقاد به خدا و دیانت چه تأثیری در زندگی زناشویی دارد؟
4-به نظر شما سرنوشت کسانی که خدا و معنویت را تکذیب کنند ،چیست؟
5-مؤمن واقعی چه کسی است و زندگی او چگونه خواهد بود؟
6-آفات بی ایمانی کدام است؟
7-آیا بدون دین و مذهب می توان زندگی موفق و مؤثری داشت؟
8-آیا به نظام ارزشی عالم (نظام عمل و عکس العمل )اعتقاد دارید؟
9-چقدر اعتقاد و عدم اعتقاد به روز قیامت برعملکرد فردی و اجتماعی ماتأثیر دارد؟
10-چقدر به آداب مذهبی نظیرنماز ،روزه و....پای بند هستید؟
3-3-2سؤالات مربوط به اداره خانواده
1-به نظر شما درنظام خانواده چه کسی بایستی سالار باشد:پدر ،مادر ،فرزندان ،یا حق و منطق
2-به نظرشما تربیت فرزند وظیفه ی پدر است یا مادر؟کدام بیشتر؟
3-چرا برخی والدین در تربیت فرزند شکست می خورند؟
4-رمز موفقیت درتربیت فرزند صالح چیست؟
5-آیا کار کردن درخانه صرفاً متعلق به زن است؟(سؤال مخصوص دختران)
6-آیا کمک کردن به همسر در امور منزل باعث کسرشأن مرد می شود؟(سؤال مخصوص دختران)
7-آیا هرکس قدرتش بیشتر است ،حق با اوست؟(سؤال مخصوص دختران)
3-3-3سؤالات مربوط به نحوه ی ارتباط درنظام خانواده
1-خانواده سالم و متعادل به نظر شما چه ویژگی هایی دارد؟
2-برای اینکه زندگی دچارپوچی و افت نشود،چه کار باید کرد؟
3-آیا معتقد به ابراز احساس و دوستی در زندگی زناشویی هستید؟
4-تفاهم یعنی چه؟چه تأثیری در زندگی زناشویی دارد؟
5-مهمانی دادن و رفتن چقدر در زندگی لازم است؟
3-3-4سؤالات مربوط به شرایط بحرانی در زندگی زناشویی
1-هنگام بروز مشکل درزندگی به دنبال راه حل می گردید یا مقصر؟
2-هنگام بروز شرایط ویژه نظیرشکست مالی ،مصیبت ،تصادف ،مأموریت و غیره ،وظیفه ی یک همسرخوب چیست؟(سؤال مخصوص پسران)
3-اگر من بچه دارنشوم ،چه می کنید؟(سؤال مشترک)
4-زن و مرد چه مواقعی یار هم و با همند؟
3-3-5سؤالات مربوط به خانواده ی طرفین
1-خانواده ی شما شاد هستند؟
2-خانواده ی شما سنتی اند یا متجدد یا معمولی؟
3-نظرخانواده ی شما درباره ی عروس خوب چیست؟(سؤال مخصوص دختران)
4-نظر خانواده ی شما درباره ی داماد خوب چیست؟(سؤال مخصوص پسران)
5-خانواده ی شما به استقلال مرد چقدر اهمیت می دهند؟(سؤال مخصوص پسران)
6-خانواده ی شما به استقلال زن چقدر اهمیت می دهند؟(سؤال مخصوص دختران)
3-3-6سؤالات مربوط به شناخت شخص و شخصیت همدیگر
1-سن،تحصیلات و شغل شما چیست؟
2-آیا بیماری خاصی دارید؟
3-آیا قبلاًنامزد داشته اید؟
4-آیا قبلاًعقد کرده اید؟
5-سیگار می کشید؟
6-آیا اراده ی ترک سیگار را در خود می بینید؟
7-آیا داروی خاصی را مصرف می کنید؟
8-قصد ادامه تحصیل را دارید؟
9-از شغل خود راضی هستید؟
10-نظر شما در مورد ادامه ی تحصیل چیست؟
11-نظر شما درمورد اشتعال زن در اجتماع چیست؟(سؤال مخصوص دختران)
12-نظر شما درمورد شخصیت زن چیست؟(سؤال مخصوص دختران)
13-از چه نوع افرادی احساس نفرت دارید؟
14-از چه نوع افرادی خوشتان می آید؟
15-دراصلاح رفتار خود،چگونه عمل می کنید؟
16-آیا در جهت اصلاح رفتاردیگران می کوشید؟
17-اگر همسرشما اشتباهی مرتکب شود،چه می کنید؟
18-واکنش شما در مقابل مشکلات زندگی چگونه خواهد بود؟
19-چه چیزهایی موجب عصبانیت و ناراحتی شما می شود؟
20-هنگام عصبانیت چه می کنید؟
21-دروغ گفتن را در چه مواردی جایز می دانید؟
22-در چه مسایلی سخت گیری دارید؟
23-آیا انتقاد پذیر هستید؟درمقابل انتقادات چه عکس العملی از خود نشان می دهید؟
24-اکثر اوقات شاد هستید یا افسرده؟
25-درزندگی زناشویی تصمیم گیری را حق خود و همسرتان می دانید یا خانواده ی خود؟
26-چقدراعتماد به نفس دارید؟
27-در چه زمینه ای مطالعه دارید؟
28-تصور شما از صرفه جویی چیست؟
29-شما مایلید همسرتان خرید خارج از منزل را انجام دهد؟(سؤال مخصوص دختران)
30-شما مایلید همسرتان درخرید لوازم منزل چه مواردی را رعایت کند؟
31-آیا زن و شوهر باید همه ی حرف هایشان نزد هم باشد؟
32-شما معتقد به ضرورت وجود بزرگتر ،راهنما و مشاوری در فامیل یا غیر فامیل هستید تا در موقع بروز مشکل ما را راهنمایی کند؟
33-به نظرشما زن و شوهر در زندگی باید از یکدیگر تعریف و تمجید کنند یا انتقاد یا ناسزا؟
34-آیا آدمهای شاد،آدمهای سبکی هستند؟
35-گذشت و بزرگ منشی چه نقشی در ادامه و سلامت زندگی زناشویی دارد؟
36-آیا معتقدید زن و مرد به جای شکایت از همدیگر ،درخواست از همدیگر داشته باشند؟
37-به نظرشما موفقیت و شکست در زندگی صرفاًبه خاطر زن است؟(سؤال مخصوص دختران)
38-به نظر شما موفقیت و شکست درزندگی صرفاًبه خاطرمرد است؟(سؤال مخصوص پسران)
39-شناخت علمی شما از خصوصیات مرد چقدر است؟(سؤال مخصوص پسران)
40-شناخت علمی شما از خصوصیات زن چقدر است؟(سؤال مخصوص دختران)
41-قبول دارید هرچقدرآگاهی زن و مرد از خصوصیات شخصیتی همسرشان بالاتر و بهتر باشد،زندگی از شیرینی و تفاهم بیشتری برخوردار است؟
42-آیا معتقد به وجود تفاوت های ذاتی زن و مرد هستید؟
43-شما درزندگی بیشتر مثبت نگرید یا منفی نگر؟
44-ابراز محبت ابتدا بایستی از طرف چه کسی شروع شود؟
45-پیروزی و شکست بیشترمنوط به عوامل شخصیتی و درونی است یا محیطی و بیرونی؟

3-4ضرورت مشاوره ی ژنتیکی قبل از ازدواج

در علم ژنتیک ثابت شده است بسیاری از بیماری ها و نواقصی که در یک خاندان است با ازدواج درنسل بعدی نیزباقی می ماند و براثرکروموزوم های همانند که در بردارنده ی آن نواقص و عیوبند ،بیماری ها عمیق تر و شدیدترمی شوند.عواقبی چون ناسازگاری خون مادروجنین،تولید نسل ناسالم ،گرفتار شدن در انواع نارسایی های جسمی و عصبی ،اهمیت مشاوره ی ژنتیکی را مخصوصاًبرای ازدواج های فامیلی نشان می دهد.(27)
رسول اکرم (ص)در خصوص ازدواج فامیلی فرموده اند :«لا تنکحوا القرابه القربیه فان الولد یخلق ضاویاً»(28)با بستگان نزدیک ازدواج نکنید که فرزند ،ضعیف، به وجود می آید.
مشاوره ی ژنتیکی می تواند خطرنقایص شدید را کاهش دهد و یا به طورکلی از انعقاد نطفه ی مشکوک به بیماری ارثی جلوگیری به عمل آورد و نسل آینده را از این مشکل و وجود بیماری هایی چون منگولیسم (29)،عقب افتادگی ذهنی و معلولیت نجات بخشد.متأسفانه در کشور ما زمانی برای مشاوره ی ژنتیکی مراجعه می شود که طفلی ناقص به دنیا آمده و برای پدر و مادر و سایر بستگان ایجاد نگرانی و ناراحتی کرده باشد .یا اینکه والدین ،نگران بچه ی بعدی شده و اقدام به مشاوره می نمایند.
البته نباید از نظر دور داشت که انجام چنین برنامه هایی قبل از ازدواج باید هم ازنظرسهولت دسترسی و ارزانی نرخ مورد توجه قرارگیرد و هم از نظر قانونی به عنوان قانون مشخصی برای پیش گیری از به دنیا آمدن نسلی ناسالم برای مادربالاخص آموزش جوانان درآستانه ازدواج است.بایستی با کمک رسانه های گروهی و سایراقدامات آموزشی،مردم و جوانها با خطرات ناشی از بیماریهای ارثی آشنا شوند و چنانچه این مکان برای کلیه ی افراد در سن ازدواج وجود داشته باشد ،چه بسا بسیاری از ازدواج های فامیلی هم بدون هیچ مشکلی و به دورازهرنگرانی انجام شود.

3-5دوران نامزدی

اکثر افراد از دوران نامزدی ،به عنوان یکی از شیرین ترین ،پربارترین و لذت بخش ترین مراحل زندگی یاد می کنند.منظور از دوران نامزدی،فاصله ی بین عقد و عروسی است.بدین معنا که با اجرای صیغه ی عقد ،دختر و پسر با هم محرم شده ولی هنوز زندگی مستقل و مشترک خود را شروع نکرده اند .اگر این دوره به خوبی طی شود می تواند در بالندگی ،پویایی ،ثبات و استحکام روابط زوجین دراستمرار زندگی ،نقش مؤثری ایفا نماید.ازدواج موفق بستگی به عوامل مختلفی دارد که بسیاری از آنها را باید در دوران نامزدی ارزیابی کرد.(30)
ضرورت وجود این دوران به چند دلیل است :پذیرش مسؤولیت تمام مسایل به یک باره مشکل است و برای آمادگی بیشتراین فاصله ی زمانی مفید می باشد.از طرفی دختر و پسری که تا چندی پیش با یکدیگر بیگانه بوده اند ،برایشان سخت است که یک مرتبه و بی مقدمه در کنار هم قرار گیرند؛لازم است مدتی بگذرد تا با هم انس گرفته و شناخت بیشتری نسبت به علایق ،خواسته ها و انتظارات یکدیگر پیدا کنند.علاوه بر موارد مذکور ،می توان به اتمام تحصیلات ،بالا بردن توان اقتصادی ،طی کردن سربازی ،ایجاد زمینه ی مناسب برای قطع وابستگی نسبی ازخانواده ها برای طرفین ،به عنوان فواید این دوره اشاره نمود.
وظایفی که دختر و پسر در این دوران دارند عبارتند از:
1-بالا بردن شناخت از یکدیگر ،چرا که هرچه میزان شناخت و توافق قبلی بیشتر باشد ،امکان سازگاری بعدی بالاتر می رود.
2-بها دادن به احساسات و عواطف یکدیگر .بی اعتنایی و تکبر درمقابل نامزد نه تنها باعث عزیزتر شدن نمی شود ،بلکه عواطف طرف مقابل را خدشه دار کرده و اثر
آن درزندگی برجا می ماند.ملاقات های صمیمانه با ابراز محبت و عشق به یکدیگر باعث دلگرمی ،عفت و امید به آینده می شود.
3-برنامه ریزی برای آینده .البته با توجه به توانایی ها و امکانات باید طرح و برنامه های قابل اجرا با هم فکری هر دو تنظیم شود.
4-اصلاح و تربیت خویشتن دردوران نامزدی به واسطه ی وجود احترام و محبت خاصی که طرفین به هم دارند،امکان بیشتری می یابد .صفات و خصوصیات منفی که ممکن است درطول زندگی مشکل ساز شده و توافق بین فردی را به مخاطره اندازد ،باید در این دوران اصلاح گردد.پرورش قدرت سازش و از خود گذشتگی و کنارگذاشتن خود خواهی ها دراین دوره ضروری است(31)

پی نوشت:


1-المحجه البیضاء،ج3،ص54.
2-بحارالانوار،ج100،ص233.
3-حسین انصاریان،نظام خانواده در اسلام،ص180.
4-وسائل الشیعه،ج20،ص90.
5-کافی،ج5ص365.
6-نهج البلاغه،حکمت26.
7-کافی،ج5 ص365.
8-شیخ صدوق،علل الشرایع،ج2،ص500.
9-بحارالانوار،ج100،ص237.
10-کافی،ج5،ص324.
11-بحارالانوار،ج100-ص231.
12-التهذیب،ج7،ص401.
13-کافی،ج5،ص323.
14-همان،ص236.
15-کافی،ج5،ص324.
16-بحارالانوار،ج100،ص236.
17-همان.
18-مستدرک الوسایل،ج14،ص162.
19-بحارالانوار،ج100،ص238.
20-مهدی رفیعی،طلوع آشنایی،ص24.
21-استفتائات،ج2،ص28.
22-مرتضی مطهری،نظام حقوق زن در اسلام،ص47.
23-جوادی آملی،زن در آینه ی جلال و جمال،ص46.
24-مستدرک الوسایل،ج8ص457.
25-کافی،ج2ص337.
26-غررالحکم،ص291.
27-سید مهدی صانعی،بهداشت روان دراسلام،ص116.
28-المحجه البیضاء،ج3،ص94.
29-یک نوع عقب ماندگی ذهنی است.
30-سعید شاملو،بهداشت روانی ،ص60.
31-علی اکبر مظاهری،جوانان و انتخاب همسر،ص200.