دوست یابی و اخلاق اجتماعی در روایات

1- ان لاهل دین علامات یعرفون بها: صدق الحدیث و اداء الأمانه، و وفاء بالعهد وصله للأرحام و رحمه للضعفاء و قله مؤاتاه للنساء و بذل المعروف و حسن الخلق وسعه الحلم، و اتباع العلم، و ما یقرب من الله زلفی، فطوبی لهم و حسن مآب. (1)
حضرت علی علیه السلام: دینداران را نشانه هائی است که بدانها شناخته می شوند: راستی در گفتار و اداء امانت، وفای به عهد و پیمان، رسیدگی به اقوام، ترحم بر ناتوان، کم معاشرت کردن با زنان، بذل احسان، خوش خلقی، بردباری، پیروی از دانش نافع، و آنچه باعث نزدیکی به خداست. خوشا به حال آنان و سرانجام نیکشان.
2- قال (امام مجتبی) علیه السلام: لبعض ولده: یا بنی لاتواخ احدا حتی تعرف موارده و مصادره فأذا ستنبطت الخبره و رضیت العشره فآخه علی اقاله العثره و المواساه فی العسره. (2)
حضرت به یکی از فرزندانش فرمود: ای پسر جانم با أحدی برادری مکن تا بدانی کجاها می رود و کجاها می آید و چه ریشه ای دارد، و چون خوب از حالش آگاه شدی و معاشرتش را پسندیدی با او برادری کن بشرط اینکه از لغزش هم در گذرید و در تنگی معاش با یکدیگر مواساه نمائید.
3- قال (امام حسین) علیه السلام: من حاول امرءا بمعصیه الله کان أفوت لما یرجو و أشرع لما یحذر. (3) حضرت فرمود: کسی که با نافرمانی خدا گرد مردی گردد آنچه را امید دارد از دست رفته تر است (به آن نخواهد رسید چون به خدا و شرع مقدس پشت کرده است) و از آنچه بر حذر است زودتر دچار شود(می خواهد با نافرمانی خدا، توسط فردی از مشکلی رهائی یابد گرفتاتر خواهد شد)
4- حضرت امام سجاد علیه السلام به یکی از فرزندانش فرمود: پسر جان با پنج کس هم نشین و هم گفتار و رفیق راه مشو عرض کرد چه کسانند؟ فرمود: از دوستی با دروغگو بپرهیز چون او به مانند سراب است، دور را به تو نزدیک نماید و نزدیک را دور. مبادا با فاسق و بدکار همنشین شوی که تو را به یک لقمه و یا کمتر بفروشد. مبادا هم صحبت بخیل شوی که او در نهایت حاجتت به وی تو را واگذارد، مبادا با احمق رفیق شوی که می خواهد تو را سود رساند، زیانت می زند مبادا با قاطع رحم مصاحبت کنی که من او را در قرآن ملعون یافتم.
ز احمقان بگریز چون عیسی گریخت
صحبت احمق بسی خونها بریخت

5- قال (امام باقر) علیه السلام: ان المؤمن أخ المؤمن لایشتمه، و لا یحرمه، و لا یسیء به الظن(2) حضرت فرمود: مؤمن برادر مؤمن است، نه دشمنامش دهد و نه از بذل مال در تنگدستی او دریغ کند، و نه به او بدگمان باشد.(بدگمانی صفت زشتی است که در روایتی آمده «أسوء الناس» یعنی: بدترین مردم اینهایند)
6- قال (امام صادق) علیه السلام: لا ینبغی للمؤمن أن یجلس مجلسا یعصی الله فیه و لا یقدر علی تغییره (3)
سزاوار نیست مؤمن در مجلسی که گناه خدا می شود و قدرت به هم زدن آن را ندارد شرکت کند.
7- قال الصادق علیه السلام: أحب اخوانی الی من أهدی الی عیوبی.
محبوب ترین دوستانم کسی است که عیوبم را هدیه ام کند.
همنشین تو از تو به باید
تا ترا عقل و دین بیفزاید
حضرت رسول صلی الله علیه و اله فرمود: «المرء علی دین خلیله و قرینه» مرد هم کیش دوست و رفیق خود است.

پی نوشت ها:

1. تحف العقول / ص/ 253.
2. تحف العقول ص/ 36.
3. اصول کافی ج / 4 ص 79.

منبع:سیر و سلوک در مکتب اهل بیت