دو کلید طلایی
دانستن این که چه عواملی باعث افزایش روزافزون دوستی می شود،در واقع به معنای در دست داشتن کلید ورود به اندرون خانه ی دلها است. هر کس که این کلید را در اختیار داشته باشد و راه نفوذ در قلبها را بداند در واقع گنجینه ی دوستی را به چنگ آورده است.
به راستی این کلیدهای طلایی که می توان در دلها راه یافت و دوستی ها را با آن روز به روز زیادتر کرد چه هستند؟ این کدام کیمیا است که باید در پی رسیدن به آن بود؟ ما می خواهیم با به دست آوردن این کلید،قلب دوستان را فتح کنیم تا دیگر هیچ پدیده و حادثه ای نتواند تا پایان عمر آن را از بین ببرد.

1- ابراز علاقه و دوستی

محبت،رمز و راز زندگی است و بعضی از روانشناسان معتقدند که بسیاری از بیماریها درونی فقط به خاطر فقدان محبت و سرکوب کردن عاطفه هاست.
همان گونه که قبلاً آوردیم دوستی و محبت دارای مراتبی است. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلم) فرمود: خدای جهان آن کس را بیشتر از همه دوست دارد که به دوستان خود بیشتر از همه مهر بورزد. (1) اگر می خواهیم محبوب دلها شویم باید دیگران را دوست بداریم. دیگران را دوست بداریم تا دیگران نیز ما را دوست بدارند. باید به آنان عشق بورزیم تا آنان هم به ما عشق بورزند. تنها از راه محبت و دوستی است که می توان مالک دلها شد و در قلبها نفوذ پیدا کرد. برای زیاد شدن دوستی و استحکام آن باید این محبت و علاقه را ابراز کرد و آن را با زبان و با عمل (یعنی با نیکی به او و نزدیکان و دوستداران او) نمایان کرد.
زیرا محبت هم چون آبی است که به جریان می افتد. این آب هم پاک است وهم پاک کننده. ابراز علاقه و محبت،هم بر دوستی می افزاید و هم نا مهربانی ها را از بین می برد.
روزی امام باقر و امام صادق (علیه السلام) با گروهی در مسجد نشسته بودند. کسی از کنار آنها رد می شد. یکی از اهل مجلس گفت: من این شخص را دوست دارم. امام باقر (علیه السلام) فرمود: اگر دوستش داری به او بگو و او را از دوستی و علاقه ی خود آگاه کن. این کار موجب دوام دوستی و تقویت پیوندها می شود.
وَ کَانَ رَسُولُ اللهَ (صلّی الله علیه وآله وسلم): یَدعُو أصْحابَهُ بِأحَبَّ أسْمائِهِمْ تَکْرِمَهً لَهُمْ وَ لا یَقْطَعْ لِأحَدٍ حَدیثَهُ.
رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلم) یارانش را با نامی می خواند که بیشتر دوست می داشتند و سخن هیچ کس را قطع نمی فرمود.
با اظهار محبت به دوستان و نزدیکان و دوستان او است که می توان در تقویت و قوام دوستی توفیق یافت و تنها در سایه ی محبت و ارادت است که ناملایمات و لغزشها و غفلتها- که طبیعت بشر است- مزاحم دوستی نمی شوند و آتش گرم محبت همه ی نا ملایمات را می سوزاند.
ازمحبت تلخها شیرین شود
از محبت مِسها زرّین شود
از محبت خارها گل می شود
از محبت سرکه ها مل می شود
از محبت دُردها صافی شود
از محبت دَردها شافی شود
از محبت مرده زنده می کنند
از محبت شاه بنده می کنند
از محبت سِجن گلشن می شود
وز محبت خانه روشن می شود
از محبت خار سوسن می شود
بی محبت موم آهن می شود
از محبت حزن شادی می شود
وز محبت غول هادی می شود
از محبت نار نوری می شود
وز محبت دیو حوری می شود (2)

2- تواضع

تواضع یکی از اصول مسلّم اخلاقی است و انسان با تواضع می تواند بالاترین درجات را کسب نماید زیرا:
مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللهُ. (3)
هر کس فروتنی را پیشه سازد خداوند تعالی مقام او را بالا می برد.
این صفت اخلاقی،رمز موفقیت بشر در مسایل اجتماعی و به طور کلی در همه ی امور مربوط به دنیا است که در جای خود در علم اخلاق مورد بحث قرار گرفته است.
اما آنچه که در اینجا مورد بحث ما است آن است که تواضع می تواند مایه ی تقویت دوستی شود. برعکس،هرگونه تکبر و بزرگ نمایی بین دوستان صمیمیت را از بین می برد و موجب تفرقه می شود.
ثَلاثُ ثُورِثُ المَحَبَّهَ الدِّینُ و التَّواضُعُ وَ الْبَدَلُ. (4)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
سه چیز دوستی را در پی دارد،دینداری،فروتنی و بخشش.
و قال علی (علیه السلام):
ثَمَرَهُ التَّواضِعُ المَحَبَّه. (5)
دوستی ثمره ی فروتنی و تواضع است.
نصر بن احمد سامانی به پسر خود وصیت کرد: ای فرزند! اگر اراده کرده ای که مملکتی را که ما با مشقّت فراوان به دست آورده ایم،برای تو بماند نه به خزانه اعتماد کن که مال در معرض زوال است و نه بر لشکریان دل ببند که مرد سپاهی منقلب الحال است بلکه تکیه بر بستر دوام مملکت و قیام حکم به دوستی و کرم نما و در تواضع بیفزا که دوستی و تواضع و کرم،خلایق را دلگرم می سازد و هر که صید دام محبت و تواضع گردد هرگز رهایی نیابد.
تواضع می دهد از روشنایی
بسی بیگانگان را آشنایی
تواضع هرکه دارد سرافراز است
به روی او درِ اقبال باز است
پس یکی از عوامل مهم تقویت دوستی تواضع و فروتنی است همان گونه که در حدیث شریف آمده است: هنگامی که شخص در مقابل دوستان خود تکبر کند،با او اعلام جدایی کرده و امام رضا (علیه السلام) نیز یکی از آداب رفاقت را تواضع دانسته:
إصحَبِ الصِّدیقَ بِالتَّواضُعِ وَ الْعَدُّوَّ بِالتَّحَرُّزِ وَ الْعامَّهَ بِاالبُشْرِ. (6)
با دوست فروتنی و با دشمن احتیاط و با عامّه ی مردم با خوشرویی همراهی کن.
از یکی از علمای معاصر نقل شده است که در یکی از نیمه شبها وی از خواب بیدار می شود و حس می کند که صدایی از داخل حیاط می آید. بیرون می رود و می بیند که دزدی آمده و میوه های باغچه را جمع کرده ولی طوری سنگین است که نمی تواند آن را بلند کند و به دوش بیندازد. ایشان خیلی آهسته وارد حیاط می شود و بدون‌آنکه آن شخص متوجه شود،کمک می کند تا وی گونی را بلند کند و بر دوش بگذارد.
ناگهان دزد متوجه می شود که شخص آمده. نگاه می کند و می بیند که آن جناب است. ابتدا عذرخواهی می کند اما آن عالم در جواب با کمال ادب و تواضع به ایشان می فرماید: خیر آقا،شما به منزل پدرتان آمده اید و نیازی به گرفتن اجازه ندارید و با اصرار زیاد وی را مجبور می کند میوه ها را با خود ببرد.
فردای آن روز دزد به محضر این عالم می آید و توبه می کند و از آن پس انسانی مؤمن و پرهیزکار می شود.
آری اگر تواضع و ادب چنین در روحیات اشخاص خلافکار تأثیرگذار است؛قطعاً اثر آن در جان و روح دوستان با ایمانی که برای زندگی خود دوستی و محبت و ارادت را برگزیده اند به مراتب بیشتر و عمیق تر است.
بنابراین تا می توانیم به دیگران محبت کنیم و با ادب و احترام در دلها وارد شویم.

پی نوشت ها:
1. المحجه البیضاء،ج2،ص 155 .
2. مثنوی
3. بحارالانوار،ج78،ص 229.
4. بحارالانوار،ج78،ص 229 .
5. غررالحکم،ص 249.
6. بحارالانوار،ج78،ص 356 .