وقت دوستیها رنگ می بازد؟
نقل یک حکایت قدیمی
دو دوست با پای پیاده از جاده ای می گذشتند، بین راه بر سر موضوعی اختلاف پیدا کردند، یکی از آنها با عصبانیت و از سر خشم بر چهره دیگری سیلی زد، دوستی که سیلی خورده بود، سخت آزرده شد، ولی بدون آن که چیزی بگوید روی شنهای بیابان نوشت: «امروز بهترین دوست من بر چهره ام سیلی زد.» سپس هر دو به راه خود ادامه دادند تا به یک آبادی رسیدند، تصمیم گرفتند کمی آن جا بمانند و کنار برکه استراحت کنند. ناگهان دوستی که سیلی خورده بود، لغزید و در برکه افتاد و نزدیک بود، غرق شود که دوستش به کمکش شتافت و او را نجات داد.
مرد نجات یافته بر روی صخره ای سنگی این جمله را حک کرد: «امروز بهترین دوستم مرا از غرق شدن نجات داد».دوستش با تعجب از او پرسید: چرا آن روز که به تو سیلی زدم آن را روی شنهای صحرا نوشتی، ولی اینک محبت مرا روی صخره حک می کنی؟
او لبخندی زد و پاسخ داد: وقتی دوستی ما را آزار می دهد، باید روی شنهای صحرا بنویسیم تا بادهای بخشش آن را پاک کند، یعنی بدی افراد را باید زود فراموش کنیم، ولی وقتی خدا محبتی در حق ما می کند، باید آن را روی سنگ حک کنیم تا هیچ چیز نتواند آن را از بین ببرد و هرگز آن محبت را فراموش نکنیم.

تعریف دوستی
دوستی نوعی ارتباط بین افراد است که در دوره های مختلف سنی تغییر می کند، ولی داشتن دوست خوب در تمام مراحل زندگی لازم و ضروری به نظر می رسد. روانشناسان معتقدند؛ دوستی مطلوب زمانی بین دو نفر برقرار می شود که رابطه عاطفی دو جانبه و متقابل برقرار شود و هر چه ویژگیهای شخصیتی آنان به هم نزدیکتر باشد، دوستی با معناتر و عمیق تر می گردد.

اشتباه در انتخاب دوست
فرشته 38 ساله که در انتخاب دوست مرتکب اشتباه شده است، در این باره به گزارشگر ما می گوید: ما چند نفر دوست صمیمی بودیم که هفته ای یک بار دور هم جمع می شدیم، کتاب می خواندیم، مطلب می نوشتیم، کارهای هنری انجام می دادیم و در نهایت با یکدیگر درددل می کردیم. ولی ویژگیهای اخلاقی یکی از ما چند نفر موجب نگرانی همه شده بود. مثلاً اصرار داشت همه برنامه ها زیر نظر و مطابق خواسته او انجام شود. حتی اگر می خواستیم فردی را به عنوان دوست جدید بپذیریم، با اینکه مورد تأیید همگی واقع می شد، مخالفت می کرد. ما نیز برای اینکه دوستیمان به هم نخورد مطابق میل او رفتار می کردیم تا اینکه با فرد روشنفکر و هنرمندی آشنا شدیم و تصمیم گرفتیم او را نیز به دوستی بپذیریم. ولی طبق معمول با مخالفت دوست دیرین روبرو شدیم، و وقتی دید به هیچ وجه نمی تواند نظر جمع را نسبت به آن فرد هنرمند عوض کند، خودش با ما قطع رابطه کرد. اکنون سالهاست دوستی ما چند نفر ادامه دارد و تعداد بیشتری هم به جمع ما اضافه شدند، حال آنکه آن دوست بدون هیچ دلیل منطقی و عاقلانه ای چندین دوست صمیمی و همدل خود را از دست داد.

روش انتخاب دوست چیست؟
یک کارشناس مددکاری معتقد است: انتخاب دوست روش خاصی دارد. انسان باید دوستی را انتخاب کند که از هر لحاظ با او دارای شرایط مساوی باشد، زیرا اگر با افراد ثروتمندتر از خود طرح دوستی بریزد، زندگی و تجملات او را با زندگی خودش مقایسه می کند و دچار احساس حقارت می شود.
رستمی در ادامه می افزاید: مسأله دیگری که در انتخاب دوست باید رعایت شود، مسأله تعمیق و عدم القای نظرهای اجباری دوستان است. دوست دانا، کسی است که اجازه دهد دوستش هم به رشد فکری برسد و از القای افکار خویش به دوستان خودداری کند و خود نیز تحت تأثیر افکار دیگران قرار نگیرد، مگر اینکه دوستش را از هر نظر شایسته تر و برتر از خویش بداند وگرنه متابعت از دوستی که به طور مقطعی با او آشنا شده و یا از لحاظ سطح فکر از او پایین تر است، توجیه قابل قبولی ندارد.

آیا همه دوستی ها قابل دوامند؟
فهیمه حبیبی، کارشناس بیولوژی می گوید: من در دوران دانشجویی دوستان خوبی داشتم. سه نفر دانشجو بودیم که در یکی از شهرستانها و در یک خوابگاه دانشجویی زندگی می کردیم و درس می خواندیم، جالب اینکه ما سه نفر حتی اگر با یکدیگر تفاهم نیز نداشتیم، با اخلاق یکدیگر کنار می آمدیم تا اینکه سال آخر، دانشجوی دیگری به ما پیوست که نقاط ضعف زیادی داشت. در نتیجه ما هر چه کردیم نتوانستیم او را به عنوان یک دوست بپذیریم، فقط تحملش می کردیم و او سرانجام به خاطر موضوع کم اهمیتی ناراحت شد و به حالت قهر ما را ترک کرد، ولی دوستی من و آن دو دانشجوی دیگر هنوز هم ادامه دارد.روانشناسان در مورد دوستانی که دارای معایب اخلاقی هستند، می گویند: هر انسانی ممکن است دارای اشکالات و نقطه ضعفهایی باشد و فقط برگزیدگان خداوند از این قانون مستثنا هستند، بنابراین اگر عیوب دوستان را قابل اصلاح تشخیص دادیم، بهتر است با کمال صداقت و محترمانه آنان را آگاه سازیم تا مشکلشان را برطرف کنند.اسلام هم در این مورد تأکید دارد که عیوب دوستان را به صورت پوشیده و محرمانه با آنها در میان بگذارید تا مبادا در حضور دیگران دچار خجالت شوند.ولی از نظر روانشناسان و علوم رفتاری ممکن است برخی صفات جزو ساختار شخصیت فرد قرار گرفته باشد که تغییر آن نیاز به تلاش بسیار دارد و اگر عیوب دوستان از این قبیل است، کاری نمی توان کرد.

ویژگیهای یک دوست خوب
عفت یحیایی، کارشناس ارشد مشاوره در این مورد به گزارشگر ما می گوید: انسان از لحظه ای که چشم به جهان می گشاید تا زمانی که از دنیا می رود، نیاز دارد که دوست داشته باشد و دوستش بدارند و همین نیاز باعث می شود که در دوران زندگی با افراد مختلف طرح دوستی بریزد و از محبتهای دوستان برخوردار گردد، اما اینکه دوست خوب کیست و چه ویژگیهایی دارد، مهمترین مسأله در بحث دوستیابی است.فردی که ما او را به عنوان دوست انتخاب می کنیم اگر مهربان، خوش اخلاق، خونگرم و با صداقت باشد، معاشرت با او موجب می شود که این صفات خوب در ما نیز رشد کند.
وی همچنین معتقد است: یک دوست خوب منفی باف نیست، ساز مخالف نمی زند، دائماً یأس و استیصال و درماندگی را به دوستش القا نمی کند و از اینها مهمتر، اگر ببیند قصد ارتکاب عمل خطایی را دارد، حتی به قیمت از دست دادن دوستی اش، مانع می شود و او را از راه خطا برمی گرداند.
همین مشاور در ادامه می گوید: یک دوست واقعی فقط ما را در غمها و ناراحتیها و مشکلاتش شریک نمی کند، بلکه دوستانش را در شادیها و خوشیهایش نیز سهیم می داند و مهمتر از اینها دوست خوب علاوه بر اینکه الگوی خوبی را در حوزه های مختلف در دسترس دوستانش قرار می دهد، توانایی «نه» گفتن را دارد و در این صورت ما می توانیم حد و مرز خود را خوب بشناسیم و به یک شناخت واقعی از دنیای بیرون خود برسیم، ولی اگر همیشه مطابق میل و خواسته ما عمل کند ممکن است به یک درجه از خودخواهی و غرور برسیم و فکر کنیم که همه چیز و همه کس باید طبق دلخواه ما باشد.
نکته دیگر اینکه فردی را که به دوستی برمی گزینیم، یک بعدی نباشد، مثلاً فقط به درس خواندن یا گردش و تفریح علاقه نشان ندهد، بلکه به مسایل دیگر نیز بپردازد. چون ما یک موجود چند بعدی هستیم و اگر می خواهیم در زندگی مسیر سعادت را طی کنیم، لازمه اش این است که به همه ابعاد وجودیمان توجه نماییم، بنابراین اگر هدف ما درس خواندن و ادامه تحصیل است باید به ورزش هم توجه داشته باشیم. اهل گردش و تفریح و معاشرت هم باشیم، به کارهای هنری هم علاقه نشان دهیم، در زمینه مذهب هم کار کنیم. دوستان یک بعدی ما را از این مسیرها و اهداف که مسیر سعادت است، دور می کنند.

چگونگی شناخت و انتخاب دوست خوب
عفت یحیایی در این مورد می گوید: بچه ها در بطن خانواده بزرگ می شوند، بنابراین هنگامی که می خواهیم با فردی دوست شویم، با شناسایی پیشینه خانوادگی و قوانین حاکم بر خانواده او، اولین قدم را در شناخت آن فرد برداشته ایم. نکته دیگر اینکه ما دو نوع دوست داریم: دوستان خانوادگی و قدیمی و دوستان تصادفی و مقطعی که در دوران دبستان و دبیرستان و دانشگاه با آنها دوست می شویم.
وی معتقد است: روی دوستی این قبیل دوستان نباید زیاد حساب باز کرد، چون بدون شناخت و بر حسب تصادف با آنها دوست شده ایم، ولی وقتی وارد اجتماع شدیم باید انتخاب گر باشیم و دوستانمان را با تأمل و شناخت کافی انتخاب کنیم ! نکته مهم دیگر اینکه، از دوستی با افرادی که دیگران را مسخره می کنند، پشت سر همه حرف می زنند، از طرز لباس پوشیدن و صحبت کردن مردم ایراد می گیرند، باید به شدت پرهیز کنیم، زیرا این قبیل افراد تصویر یک شخصیت بی ثبات، متزلزل، دورو و غیر قابل اعتماد را به ما نشان می دهند. و نکته پایانی محک زدن دوستان است که باید در شرایط بحرانی آنها را محک بزنیم تا دریابیم وقتی دچار مشکل می شویم ما را به عنوان دوست مورد حمایت قرار می دهند یا فقط در زمان رفاه و خوشی ادعای دوستی دارند و هنگام بحران و گرفتاری ما را تنها می گذارند، بنابراین آزمون می تواند ملاک خوبی برای انتخاب باشد.